De zeven gouden regels voor tuinontwerp
Tuinen, planten, ontwerpen. Er zijn boekenkasten over volgeschreven. Maar wat zijn de regels voor tuinontwerp waar jij echt wat aan hebt? En is de aanpak anders wanneer het een tuinontwerp voor een eetbare tuin of voedselbos betreft?
Een goed tuinontwerp inspireert en maakt jou gelukkig.
(Foto: Anthony Shkraba)
Je eigen tuinontwerp
Ik ben iemand die de dingen graag zelf wil ontdekken. Dus ik snap heel goed dat je het ontwerp voor je tuin zelf wilt maken.
Beslis je uiteindelijk toch het tuinontwerp te laten maken door mij als tuinontwerper? Lees ook dan verder. Ontdek de zeven gouden regels als basis voor je tuinontwerp.
1. Een goed tuinontwerp maakt jou gelukkig
Het is makkelijker gezegd dan gedaan, maar blijf jezelf in de keuzes voor je tuin. Inspiratie is goed; intimidatie is slecht. Kopieer dus niet domweg de indrukwekkende ingebouwde-carport-met-design-buitenkeuken-tuin van de buuf.
Pinterest en glossy’s dan maar?
Daarin vind je de prachtigste foto’s van tuinen. Die foto’s kun je goed gebruiken voor een moodboard. Maar bedenk wel: deze tuinen zijn speciaal voor die plek gemaakt en speciaal voor die mensen. Als het goed is, zijn ZIJ er gelukkig mee. Maar wat betekent geluk voor JOU? Ga eens echt te rade bij jezelf. Je zult nog verrast staan.
2. De tuin als totaalbeleving
Jouw wensen zijn belangrijk. Ongetwijfeld. Maar in een tuin mag je nooit zover gaan, dat alles in dienst staat van jouw genot en status. Wees respectvol naar al het leven dat in jouw tuin wil groeien, leven en bloeien.
“Hoe beter je tuin afgestemd is op de omgeving, hoe groter de kans dat allerlei dieren er voedsel of toevlucht komen zoeken. Ze geven het geheel een extra dimensie. Het wolkje dansende vlinders in een zonovergoten tuin is even belangrijk als de kleurenpracht van de bloemborder die hen aanlokt. Elk detail kan een festijn worden als we er oog voor hebben: het krekelconcert in een bloemenweitje, de fijne spinnenwebben die in de herfst als kantwerkjes tussen de planten hangen.”
De prachtige tekst is van John Rigaux en Rosette van Cauteren.
Als tuinontwerper heb je kortom een grote verantwoordelijkheid. Jij bepaalt of jij de natuur in meer of mindere mate de ruimte geeft.
In een voedselbos of eetbare tuin ben je je vanzelfsprekend al bewust van het nut van de natuur. Je hebt kevers en vogels nodig om plaaginsecten in toom te houden. Je verwelkomt de bijen om je appelbomen te bestuiven, zodat ze fruit dragen. Je bent blij met afgevallen blad, waardoor je de bodem terug kunt geven wat je er met de oogst uit wegnam.
Schrijf al je ideeën voor het tuinontwerp op.
(Foto: Ketut Subiyanto)
3. Ideeën opschrijven
En dan nu weer praktisch: je hebt ongetwijfeld massa’s wensen en ideeën. Schrijf ze op!
Noteer wat je graag zou doen in de tuin: wil je spelen met de kids, snoepen van kersen, uit de zon kunnen zitten, vogels uit de omgeving lokken? Bedenk ook wat er vereist is: denk aan een plek voor de afvalcontainers, een wormenhotel, het opbergen van gereedschap en kussens, ruimte voor je fiets.
En vergeet niet te bedenken hoeveel tijd je hebt om je tuin te onderhouden. Dat neem je straks mee in het tuinontwerp. Heb je een eetbare tuin? Vergeet niet ook tijd in te ruimen voor het heerlijke verwerken van de oogst.
4. Eén tuinontwerp, één idee
Daar zit je dan met je lijsten, je stapels tijdschriftknipsels en je moodboard. Hoe nu verder?
Wat je gaat maken is een tuinontwerp en geen tuintekening. Het verschil? Een tekening van de tuin is een samenraapsel van allemaal losse elementen. Een tuinontwerp is een compositie met samenhang
Je gaat kortom van al die ongestructureerde losse ideeën één coherent ontwerp maken. Je brengt orde in de chaos.
Hoe je dat doet? Stel jezelf bij de belangrijkste elementen die je wilt de vraag waarom. Je wilt een vijver, maar waarom wil je dat? Wil je er vogels uit zien drinken? Misschien is dan dat ene overkoepelende idee van je tuin een vogeltuin. Of misschien houd je van een vijver als rustige spiegel? Dan kan het overkoepelende idee een bespiegelingstuin zijn.
Zie hier voorbeelden van tuinontwerpen die ik gemaakt heb.
5. Maak basisplattegrond en vlekkenplan
Nu is de tijd om je tekenspullen en papier te pakken. Je gaat de tuin en de bomen en struiken die je wilt behouden inmeten.
Je zet alle maten en belangrijke elementen in een basisplattegrond op ruitjespapier. Dat is een tekening van boven gezien. Waarbij bijvoorbeeld 1 cm op je tekening staat voor 1 meter in de tuin.
Als je basisplattegrond af is, leg je overtrekpapier over de basisplattegrond en maak je vervolgens een vlekkenplan. Ja, je leest het goed, een plan met vlekken.
Met kleurstiften maak je gebieden (vlekken) waar zon en schaduw is voor bijvoorbeeld een terras of bloemenborder, je zet lijnen waar de kortste looproutes zijn en de langste zichtlijnen, waar wat moois te zien is of juist iets lelijks wat je aan het zicht wilt onttrekken.
Heb je een grotere tuin dan kun je ook zones aangeven op je vlekkenplan. Welke gebieden ervaar je als een aparte zone of plek?
Inspiratie voor een tuinontwerp met ronde vormen.
(Foto: Vitor Pinto)
6. Schets je tuinontwerp!
Begin nu intuïtief. Geef jezelf maximaal een uur de tijd en schets – wederom op overtrekpapier - een allereerste ontwerp. Zoek naar de simpelste vorm om dat ene overkoepelende idee van de tuin in gedachten te houden. Aarzel niet verschillende varianten te maken.
Een drietal voorbeelden. Als een vogeltuin je uitgangspunt is, speel je misschien met ronde vormen geïnspireerd op de kom van het vogelbadje. Bij een bespiegelingstuin wil je misschien juist met een rechthoek werken als uitgangspunt, zodat je een vijver als zichtas maakt. Bij een eetbare tuin kun je je laten inspireren door klassieke kruidentuinen, die veelal rechte of schuine lijnen hebben. Een eetbare tuin kan je ook aan een bospaadje doen denken en dat brengt je op organische vormen.
Bedenk wel dat organische vormen niet persé natuurlijk ogen. In een tuin die is ingebed door de rechte lijnen van bebouwing en strakke perceelgrenzen, oogt organische vaak juist nogal.. kunstmatig. Bedenk dat de beplanting je ontwerp sowieso nog gaat verzachten.
Door snel te schetsen, dwingt je jezelf om de kern in gedachten te houden. Gebruik geen liniaal, want dan ga je teveel in detail. En ter geruststelling: de schets hoeft niet meteen mooi te zijn.
7. Werk je tuinontwerp uit
Bij de uitwerking ga je spelen met de ruimte. Dit is het moeilijke werk van passen en meten met de ruimte. Het vinden van het evenwicht tussen openheid en beslotenheid, tussen ruimte en massa. Hierin onderscheidt zich de meester.
Wat je kan helpen is om in de tuin stokken in de grond te plaatsen om een basisstructuur van hagen en bomen uit te zetten. En touwen te gebruiken voor lage plantvakken. Je kunt zo de ruimte alvast ervaren.
Een kleine checklist:
Heeft het tuinontwerp een duidelijke vorm?
Is er een goed evenwicht tussen lage delen als bestrating en gras, en hoge delen zoals haag, schutting, pergola, struik en boom?
Is er een goede balans tussen verharding en groen? Verharding is een slecht idee voor de biodiversiteit, de waterafvoer en je humeur, dus probeer het te beperken. Denk ook aan boomsnippers of halfverharding zoals grind als alternatief.
Voel je je geborgen op je beoogde terrasplek? Of is er bijvoorbeeld een boom of haag nodig voor een beschut gevoel?
Is de tuin functioneel ingedeeld?
Voelt het tuinontwerp als een eenheid met het huis en de omgeving? Voorbeelden van een eenheid zijn: romantisch, strak of juist landelijk.
Voor de eetbare tuin: denk hier aan paden om handig te kunnen oogsten uit de tuin.
Samen planten uitzoeken
(Foto: Anna Shvets)
En de planten dan?
Hé, maar nu hebben we het helemaal niet over de planten gehad. Zijn die dan niet belangrijk?
Planten zijn ontzettend belangrijk! De valkuil bij een goed tuinontwerp is echter om snel in detail te gaan. Voor de planten maak je dus een apart ontwerp: een beplantingsplan.
Ik kan zo’n beplantingsplan voor je maken. Dan houd ik rekening met de grondsoort, de zon, opbouw in hoogte en in kleur. En natuurlijk kan ik je adviseren over biologische kwekers en over eetbare planten. Leuk als je contact met me opneemt!